Een antieke Fajalauza schotel uit onze eigen collectie.
Sommige vrouwen hebben een zwak voor handtassen en schoenen. Ik? Ik heb een weke plek voor alles wat ervaren mensenhanden op een artisanale manier gemaakt hebben. Glas, hout, leer en vooral...keramiek.
Het iberisch schiereiland is ongetwijfeld het walhalla van de europese artisanale keramiekambacht; "afarería" in het Spaans. Elke regio heeft zijn eigen, unieke stijl. Noord Spanje is sterk in "Alfarería refractaria", zwaar, vuurbestendig aardewerk, terwijl Andalusië bekend staat om haar decoratieve, huishoudelijke stukken die van provincie tot provincie verschillen in in kleur en schilderpatroon.
Zware vuurvaste schalen die vooral in het noorden van Spanje gebruikt worden voor het klaarmaken van "lechazo" (melklam) en "cochinillo" (speenvarken) in grote houtovens.
Van alle andalusische keramiekstijlen is het Fajalauza uit Granada ongetwijfeld één van de meest geroemde. Niet de schreeuwerige, chinese imitaties die voor een appel en een ei aan nietsvermoedende toeristen verpatst worden in het centrum van Granada. Nee. Het échte, authentieke Fajalauza keramiek! Unieke, robuuste en tegelijk elegante meesterstukken, handgeschilderd in verwassen groen, blauw en bruin. Prachtig bescheiden. Esthetisch veelzijdig.
Een chinese imitatie van de Fajalauza stijl. De schreeuwerige groene en blauwe kleuren zijn het resultaat van industriële kleurstoffen.
De origine van het Fajalauza aardewerk dateert uit de 16e eeuw wanneer de "Morales" familie, die na de Reconquista van Granada (1492) neerstrijkt in de stad, een pottenbakkerij begint vlakbij de "Puerta de Fajalauza", één van de verdedigingspoorten van het Albayzín - het oude moorse gedeelte van Granada.
Al sinds de moorse overheersing stond het Albayzín bekend als hét pottenbakkerskwartier van de stad; waarschijnlijk omwille van de nabijgelegen kleiputten en de aanwezigheid van een kleine waterstroom. De Morales familie blijft haar klei bewerken volgens de oude moorse technieken, maar creëert tegelijk een volledige nieuwe schilderstijl; een combinatie van moorse en middeleeuwse, noord spaanse schildertechnieken. Ze schikken zich daarbij naar de veeleisendheid van hun nieuwe publiek: de christelijke bourgoisie die Granada had ingepalmd na de verdrijving van de Moren.
De "Puerta de Fajalauza" in het Albayzín van Granada. In deze buurt vestigde de Morales familie haar pottenbakkerij in 1517.
Vijf eeuwen later is de Morales familie nog steeds het boegbeeld van de hedendaagse Fajalauza cultuur in Granada. Jaren geleden kwam ik via een kennis te weten dat één van de familieleden achter gesloten deur keramiek zou verkopen; rechtstreek vanuit hun pottenbakkerij in het Albayzín.
Het was een unieke ontdekking. Aan de muren van de parking (de parking!) hingen schalen waarvan een mens spontaan zou gaan kwijlen. Zonder enige vorm van bewegwijzering zocht ik de weg door de tuin, voorbij de originele, moorse keramiekovens tot bij het verdoken zijdeurtje van het eeuwenoude huis. Het belletje vond ik de eerste keer puur per toeval.
Na 5 minuten wachten - ik stond op het punt terug te vertrekken - kwam een stokoude vent aangeschuifeld. Buiten adem en mopperend opende hij de deur. Ik kreeg een zwaar afkeurende blik toegeworpen, maar ik mocht naar binnen. Dat was mijn eerste treffen met Cecilio; de oudste nog levende Fajalauza schilder van de hedendaagse Morales familie. Hij was er toen 94.
Cecilio Morales Moreno, met zijn 99 jaar is hij vandaag de oudste, nog levende van de Morales familie. Fajalauza is zijn leven.
Zonder meer uitleg leidde hij me naar een piepklein achterkamertje. "Als ik iets nodig had moest ik maar roepen", snauwde hij en verdween. Ik hoorde hem al niet meer. Als er een hemel was voor keramiekfanaten, dan stond ik er nu middenin. Borden, kruiken, tegels, schalen,kommen..het ene nog mooier dan het volgende. Ik wist niet waar eerst kijken.
Na een uur kwam Cecilio binnengesloft voor een onverwacht praatje. Of ik van Granada was? "Granadina in hart en nieren maar Belgische van origine", antwoordde ik. Hij lichtte meteen helemaal op. "Yo conocí al rey Balduino"! Tuurlijk...elke Granadino kent Boudewijn. "Nee, nee! Ik kénde hem!" riep hij. "De tegels in het zwembad van Boudewijn´s buitenverblijf in Motril? Die heb ik persoonlijk stuk voor stuk gemaakt en met de hand beschilderd!" Ik was onder de indruk. Een zwembad betegeld met een fortuin aan handgemaakte Fajalauza tegels! Zotter hoefde het niet te worden.
Een antieke "Lebrillo" in Fajalauza stijl uit onze eigen collectie. Jonge koppels kregen deze grote schalen veelal als huwelijksgeschenk. Het was een multifunctioneel stuk dat tegelijk diende als afwasbak, voetbad, wastobbe, fruitschaal en mengkom.
We bleven maar praten. Over de beroemdheden die zijn stukken kochten en de internationale erkenning die hij via zijn werk had ontvangen. Over de familievetes binnen de Morales clan en vooral over zijn eigen unieke schilderstijl die na zijn dood bij gebrek aan talent verloren zal gaan. Tegen etenstijd had ik het halletje volgetast met de mooiste en voor mijn beugel meest betaalbare stukken. Cecilio haalde zijn rekenmachientje boven. Na 10 minuten onderhandelen marcheerde ik blij als een kind met een volgepakte doos Fajalauza keramiek naar de auto.
In de jaren erop keerde ik nog meermaals terug naar het achterkamertje, ook al was het niet langer Cecilio die de deur voor me opende. Bij elk bezoek vond ik steeds minder van de door hem geschilderde stukken. Zijn familieleden zetten de Fajalauza traditie welliswaar voort, maar de stijl is niet meer exact dezelfde. Iedere hand lijkt zo z´n eigen penceelstreek te hebben. Die van Cecilio vind je gelukkig nog overal doorheen ons huis.
Bewaarpotten voor koffie en bonen uit onze eigen collectie. Écht Fajalauza keramiek, gemaakt en beschilderd door Cecilio Morales.
mooi,mooi, zo leren we in corona-tijden nog wat bij. gelukkig is er toch nog veel positivisme ...